Jak dobrze ubezpieczyć rośliny strączkowe?

W zależności od przeznaczenia rośliny strączkowe możemy podzielić na następujące grupy:

• Pastewne na suchy zbiór – łubin w różnych odmianach (wąskolistny, żółty, biały), bobik, groch siewny, soja, wyka, peluszka, gdzie częścią użytkową są nasiona z przeznaczeniem na paszę dla zwierząt,
• Warzywa na suchy zbiór – fasola, groch łuskany, soja, soczewica, ciecierzyca, bób, gdzie częścią użytkową są nasiona
• Warzywa na zielony zbiór – groszek cukrowy, bób, fasolka szparagowa Formy pastewne mają największy udział w uprawie wśród roślin strączkowych. Powierzchnia ich upraw w Polsce w ostatnich latach bardzo mocno wzrosła i stanowi obecnie ok. 360 – 380 tys. ha. Oprócz istotnego źródła białka oraz innych cennych składników odżywczych wpływających pozytywnie na jakość pasz, rośliny te mają bardzo duże znaczenie w zrównoważonym lub ekologicznym rolnictwie. Podczas ich uprawy w sposób naturalny pobierany jest azot z powietrza. Stanowisko po roślinach strączkowych jest wartościowym miejscem do uprawy innych rodzajów upraw.

Warzywa strączkowe to jedne z najpopularniejszych składników pokarmów na świecie. W Polsce uprawiane są na powierzchni ok. 60 tys. ha i zlokalizowane najczęściej wokół zakładów przetwórczych. Zawierają dużą ilość białka o wysokiej wartości energetycznej. Co ciekawe, rośliny strączkowe to jedne z bardzo niewielu pokarmów łączących w swoim składzie białko i błonnik pokarmowy. Oprócz tego, do składników odżywczych roślin strączkowych należą także witaminy z grupy B, wapń, żelazo, fosfor, jod, miedź oraz cynk. Błonnik zawarty w roślinach strączkowych wpływa korzystnie na pracę układu pokarmowego, szczególnie na perystaltykę jelit.

Ryzyka pogodowe zagrażające roślinom strączkowym

Prowadzenie uprawy roślin strączkowych związane jest z wieloma zabiegami, począwszy od odpowiedniego przygotowania gleby, przez siew (czasami sadzenie np. bób), po nawożenie i, co bardzo ważne, ochronę przed chwastami, chorobami oraz szkodnikami. Rośliny z rodziny bobowatych nie mają wysokich wymagań glebowych, ale bardzo wyraźnie reagują na nieodpowiednio dobrany rodzaj gleby i jej pH. Dla przykładu bobik, groch, łubin biały i wyka jara najlepiej radzą sobie na glebach o odczynie obojętnym, natomiast łubin żółty i wąskolistny wymagają gleby lekko kwaśnej. Niezbędnym elementem zarządzania ryzykiem jest także odpowiednie zabezpieczenie przed skutkami gradu, deszczu nawalnego, huraganu czy przymrozków wiosennych.

Zdarzenia we wczesnych fazach rozwojowych roślin strączkowych

Według zaleceń agrotechnicznych groch siewny oraz bobik należy zasiać jak najwcześniej po ruszeniu wegetacji wiosennej (do końca marca), aby maksymalnie ograniczyć straty wody. Strączkowe dosyć dobrze znoszą krótkotrwałe przymrozki do -6 ° C, a bobik nawet do -9° C! Z tego względu przejściowe występowanie przymrozków wiosennych nie powinno zagrozić uprawie. Inaczej niż w przypadku deszczu nawalnego w pierwszych tygodniach od założenia plantacji roślin strączkowych, który może doprowadzić do zamulenia, wypłukania materiału siewnego lub wschodzących roślin. Oprócz tego  huragany mogą spowodować zawiania części pola poprzez przemieszczanie materii mineralnej i organicznej, ścieranie/zniszczenia liści przez części organiczne lub nieorganiczne przenoszone przez wiatr. Takie zagrożenia dotyczą w szczególności delikatnych i niewielkich rozmiarów nasion niektórych roślin strączkowych, które trafiają do gleby podczas siewu.  Gdyby doszło do takich zdarzeń – jeszcze w trakcie wschodów, a plantacja kwalifikowałaby się do przeorania, w VH POLSKA wypłacany jest ryczałt odszkodowawczy w wysokości 25% sumy ubezpieczenia.

Szkody gradowe w uprawie grochu

Mechaniczne uszkodzenia roślin takie jak złamania, pęknięcia, zgięcia, ścięcia, rozerwania spowodowane gradem osłabiają je lub uniemożliwiają wydanie zakładanego plonu.  Jeśli do zdarzenia doszło, kiedy rośliny są jeszcze w pełni zielone, szkoda taka likwidowana jest dwuetapowo. Podczas oględzin wstępnych określa się fazę rozwojową, w której wystąpiło gradobicie oraz opisuje się rodzaj uszkodzeń. Następnie, podczas oględzin końcowych, na krótko przed żniwami określany jest ostateczny procent ubytku w plonie. W końcowych fazach rozwojowych, przy wykształconym już plonie głównym, gradobicia mogą prowadzić do ścięcia strąków lub ich rozrywania albo do wybijania nasion. Szacowanie polega na określeniu procentowego ubytku w plonie na całym polu lub jego części – jeśli gradobicie występowało z różną intensywnością na powierzchni uprawnej. Odpowiedzialność odszkodowawcza rozpoczyna się z reguły od 8% ubytku w plonie (przy wykupieniu klauzuli szczególnej). Maksymalne odszkodowanie może wynieść 100% sumy ubezpieczenia, bez potrącenia zaoszczędzonych kosztów zbioru – wszystko po to, aby rolnik mógł przygotować powierzchnię uprawną pod następne uprawy

Szkody gradowe w roślinach strączkowych na zielony zbiór

Warzywa strączkowe z przeznaczeniem na zielony zbiór trafiają na tzw. rynek świeży tj. do bezpośredniego spożycia (targowiska, sieci handlowe, gastronomia itp.) lub na przetwórstwo (mrożenie, przetwory pasteryzowane itp.). Najważniejszym parametrem jest jakość oferowanego surowca. Na jakość wpływa technologia uprawy, ochrona, forma zbioru i nad tym rolnik może w pełni zapanować. Gradobicie natomiast może zniweczyć trud pracy rolnika i w kilka minut doprowadzić do istotnych strat ilościowych  oraz jakościowych.

Odszkodowanie za szkody jakościowe w uprawie grochu

Największe straty ilościowe mogą wystąpić w fazie pełni kwitnienia, kiedy to padające gradziny powodują ścięcia lub uszkodzenia kwiatów, z których nie zawiążą się już strąki. Jeśli natomiast do zdarzenia gradowego dojdzie, gdy części użytkowe będą już wykształcone i gotowe do zbioru mamy wtedy do czynienia ze szkodą jakościową. Uszkodzone strąki np. groszku będą szybciej zasychać, a nasiona zamierać lub stawać się brązowe. Fasolka szparagowa po uderzeniu przez grad będzie wymagała dodatkowego sortowania. Zdarzenia polegające na utracie jakości warzyw strączkowych spowodowane przez grad ubezpieczone są w ramach specjalnej klauzuli szczególnej dla warzyw, której zasady są tożsame z obowiązującymi normami jakości warzyw obowiązującymi w powszechnym obrocie gospodarczym. W przypadku warzyw, odpowiedzialność VH POLSKA rozpoczyna się od 10% ubytku w plonie, a maksymalna wypłata odszkodowania stanowi 90% sumy ubezpieczenia.

Rośliny strączkowe obejmują dość szeroką grupę upraw, która z roku na rok zyskuje na popularności, nie tylko ze względu na swoje walory spożywcze czy paszowe, ale również przez swoją wartość w nowoczesnym płodozmianie. Dlatego oprócz zapewnienia tej uprawie odpowiedniej gleby, nawożenia i zabiegów ochronnych plantator musi również zagwarantować dopasowany pakiet ubezpieczeniowy. Ze względu na specyficzne przeznaczenie danego gatunku (rynek świeży, nasiona, pasza) i wymagania jakościowe finalnego odbiorcy produktu należy ochronić te uprawy przed zdarzeniami losowymi w ujęciu ilościowym oraz jakościowym.